Haczi Caiz Olmayan Mal Ve Haklar Nelerdir ?

Haczi Caiz Olmayan Mal Ve Haklar Nelerdir ? Haciz konulamayacak mal ve değerler nelerdir? Haciz konulamayacak mal veya kıymetlere yanlışlıkla icra konulsa bile itiraz edebilirsiniz.

Haczi Caiz Olmayan Mal Ve Haklar Nelerdir ?

Esas itibariyle haciz işlemi yerinde ve borçlunun mal alacak ve hakları üzerinde yapılır. Dolayısıyla ben üçüncü kişilerin mal, alacak ve haklarına haciz koyamam yapacak olursam zaten ilgili taraf veya borçlu söz konusu malın üçüncü kişiye ait olduğunu istihkak iddiasında bulunmak suretiyle ileri sürer. İİK 82 haricinde de kanun gereği haczedilemeyen bazı mal ve haklar mevcuttur. Bunların en bariz örneğini manevi tazminat alacakları oluşturur. Eğer manevi tazminat alacaklısı bunu dava konusu yapmışsa yani artık onu başkasına devredilebilir .Hak haline gelmiş olur. Talepte bulunmadan önce manevi tazminatı başkasına devredemeyeceğim için haciz konusu yapamam. Ama manevi tazminat alacaklısı olarak talep konusu yaparsam artık o devredilebilir ve mirasla intikal edebilir hale gelmesi sebebiyle bu alacak üzerinde de haciz işlemi konulabilir. Bunun dışında oturma hakkı haciz işlemine konu yapılamaz, maddi hukukta açıkça düzenlenmiştir.

 Haczi caiz olmayan mallar ve haklar: Madde 82 – Aşağıdaki şeyler haczolunamaz:

1. Devlet malları ile mahsus kanunlarında haczi caiz olmadığı gösterilen mallar, à devlet malları kendisi öder, devlet aleyhine bir takip başlatılacak olursa bu devletin güvenilirliğini zedeler anlayışıyla devlet mallarına haciz işlemi yapılamaz. Bu noktada ilamsız icra denilen bir tahliye türü vardır. Normalde bir kişiyi kiraladığı taşınmazdan çıkardıktan sonra tahliye davası açıp bu dava sonucunda bir ilam almak gerekir. Ancak ilamsız tahliye denilen bir yol öngörülmüştür. Bu yolla hiç dava açmadan taşınmazda bulunan kişiyi ilamsız tahliye ile taşınmazdan tahliye edebilirsin. Devlet bir taşınmazı kiralamış ise ilamsız tahliye yoluyla tahliye edilmesini icra dairesinden talep edebilirsin. (ikinci dönemin konusu). Devlet aleyhine takip yapılsa bile devlet malları haczedilemez. Kamu yararına hizmet veren dernek ve vakıflar, özel hukuk tüzel kişileri oldukları için onlara ait mallar üzerinde haciz konulabilir. Örneğin Kızılay bir dernektir ve mallarına haciz konulabilir. Devlet mallarında önemli olan kamu yararına tahsis edilmiş mallardır, kamu yararına tahsis edilmemiş malları üzerinde haciz işlemi yapılabilir.
2. Ekonomik faaliyeti, sermayesinden ziyade bedenî çalışmasına dayanan borçlunun mesleğini sürdürebilmesi için gerekli olan her türlü eşya, à örneğin terzi dikiş makinesi, ütü. Söz konusu terzide konfeksiyon ütüsü kullanılıyorsa sermayeye dayandığı için haciz yapılabilir. Avukatlar, mesleğinin icrası için ofis kiralarsa ekstra sermaye gerektiren bilgisayarı, fotokopi makinesi mesleğini sürdürebilmesi için gerekli olduğu için haczedemezsin. Kuaförün mesleğini icra edebilmesi için makas, fırça, yıkama koltuğu ve koltuğa ihtiyaç duyar. Bunlar dışındaki her türlü şeyler haczedilebilir mal kapsamına girer. Ancak unutmamak gerekir ki kullanılan makasın maddi değeri ve kullanış kabiliyeti bakımından değerlendirmek gerekir. Mahalle berberinin makasını haczetmemem gerekir. Ama lüks bir kuaförde 10-20 bin liralık bir makasın İİK 82/3 gereğince haczedilebilmesi gerekir. Mesela avukatlık bürosuna gittiniz 20 bin liralık bir bilgisayar var bu haczedilebilir. Haczedildikten sonra satış bedelinden ona normal bir bilgisayar alması için yeterli meblağı ayrılır geri verilir kalan kısım da alacaklıya verilir. Mesela oto galerideki araçları ben hiç mi haczedemem? Haczedilir çünkü bedeni çalışmadan ziyade sermaye unsuru ön plandadır. Taksi işletiyorum bana ait olan taksinin plakasını 400 bin lira olduğu için, sermaye unsuru ön planda olduğu için haczedilebilir.
3. Para, kıymetli evrak, altın, gümüş, değerli taş, antika veya süs eşyası gibi kıymetli şeyler hariç olmak üzere, borçlu ve aynı çatı altında yaşayan aile bireyleri için lüzumlu eşya; aynı amaçla kullanılan eşyanın birden fazla olması durumunda bunlardan biri, à Borçlu ve aynı çatı altında yaşayan aile bireyleri için gerekli eşyayı haczetme ama ne zaman borçlu ve aynı çatıda yaşayanlar için değerli bir eşya söz konusu olursa para, altın, gümüş, antika gibi bunlar haczedilebilir. Benim dolabımdaki kıyafetleri kullanımı gerekli kişisel eşya olduğu için haczedemezler ama dolabımda Louis Vuitton çanta varsa onu haczedebilirler. Benim evde dolaba, yatağa, koltuğa, kaşık, halı, tencereye, çalışma odamdaki kitaplığa, ihtiyacım olur. Önemli olan bir ev için pek lüzumlu eşya olup olmamasıdır, hangi segmentte ve parasal değerini de göz önünde bulunduracaksın. Örneğin bir odada Qled televizyon var 25 bin lira, diğer odada orta sınıf bir samsung 5 bin liraysa qled televizyon haczedilebilir. Bunlara ek bir tane daha televizyon varsa biri bırakılır kalan televizyonlar haczedilir. Bir evde avizeyi fiyatına bakarak haczedebilirsin. Halıyı haczedemezsin dedik ama antikaysa haczedebilirsin. Oymalı cevizden yapılmış bir koltuk haczedilebilir. Avangart koltuk takımını haczedebilirsin.
4. Borçlu çiftçi ise kendisinin ve ailesinin geçimi için zaruri olan arazi ve çift hayvanları ve nakil vasıtaları ve diğer eklenti ve ziraat aletleri; değilse, sanat ve mesleki için lüzumlu olan alat ve edevat ve kitapları ve arabacı, kayıkçı, hamal gibi küçük nakliye erbabının geçimlerini temin eden nakil vasıtaları, à Borçlunun çiftçi olması durumunda kendisi ve ailesinin geçimi için zaruri olan arazi ve çift hayvanları, nakil vasıtaları ve diğer eklentileri ile ziraat aletlerini haczedemem. Ama bunlar fazlaysa ihtiyacını karşılayabilmesi amacıyla o kısmını borçluya bırakıp diğerlerini haczedebilirim (İİK 82/3).
5. Borçlu ve ailesinin idareleri için lüzumlu ise borçlunun tercih edeceği bir süt veren mandası veya ineği veyahut üç keçi veya koyunu ve bunların üç aylık yem ve yataklıkları, à borçlunun illa hayvancılıkla uğraşmasına gerek yoktur. Hayvancılıkla uğraşmıyor bile olsa bu hüküm uygulanır. 10 tane inek var 40 tane koyun var 5 tane de keçi var hiç mi haczedemem? Borçluya ineği mi koyunu mu keçiyi mi istiyorsun diye sorulur inek diyecek olursa hangi ineğin borçluya kalacağını icra müdürü karar verir geri kalanını haczedersin.
6. Borçlunun ve ailesinin iki aylık yiyecek ve yakacakları ve borçlu çiftçi ise gelecek mahsül için lazım olan tohumluğu, à çiftçinin tohumluğu da haczedilemez.
7. Borçlu bağ, bahçe veya meyva veya sebze yetiştiricisi ise kendisinin ve ailesinin geçimi için zaruri olan bağ bahçe ve bu sanat için lüzumlu bulunan alat ve edevat, Geçimi hayvan yetiştirmeye münhasır olan borçlunun kendisi ve ailesinin maişetleri için zaruri olan miktarı ve bu hayvanların üç aylık yem ve yataklıkları, Bu bentlerde sayılan malların bedeli fazlaysa bedelinden haline münasip bir kısmı ihtiyacını karşılayabilmesi için borçluya bırakılır gerisi haczedilir (İİK 82/3).
8. Borçlar Kanununun 510 uncu maddesi mucibince haczolunmamak üzere tesis edilmiş olan kaydı hayatla iratlar,
9. Memleketin ordu ve zabıta hizmetlerinde malül olanlara bağlanan emeklilik maaşları ile bu hizmetlerden birinin ifası sebebiyle ailelerine bağlanan maaşlar ve ordunun hava ve denizaltı mensuplarına verilen uçuş ve dalış tazminat ve ikramiyeleri, Askeri malüllerle, şehit yetimlerine verilen terfi zammı ve 1485 numaralı kanun hükmüne göre verilen inhisar beyiye hisseleri,
10. Bir muavenet sandığı veya cemiyeti tarafından hastalık, zaruret ve ölüm gibi hallerde bağlanan maaşlar,
11. Vücut veya sıhhat üzerine ika edilen zararlar için tazminat olarak mutazarrırın kendisine veya ailesine toptan veya irat şeklinde verilen veya verilmesi lazım gelen paralar,
12. Borçlunun haline münasip evi, à Borçlunun durumuna bakılır. Bir borçlunun 1.5 milyon liralık 4+1 evi varsa borçlu da evde tek başına oturuyorsa bu evi haczedebilirsin. Şikayet yoluyla ileri sürülebilir, kararı icra mahkemesi verir. Bu ev satılır daha sonra borçluya haline münasip bir ev alması için gerekli para verilir. Fiilen orada oturma zorunluluğu yok bir tane evin varsa sen kirada oturuyorsan o ev yine haczedilebilir. Borçlu kendi evinden gelen kira ile kendi oturduğu evin kirasını karşılıyorsa haciz koysan bile haline münasip evde hacze şikayet yoluyla karşıya koyma durumu söz konusu.
13. Öğrenci bursları.

82/2 Medeni Kanunun 807 nci maddesi hükmü saklıdır. 2, 3, 4, 5, 7 ve 12 numaralı bendlerdeki istisna, borcun bu eşya bedelinden doğmaması haline munhasırdır.  İpotekli malların satış imkanı vardır. ÖRNEK: Hukuk fakültesinden mezun oldun büro kiraladın orada kullanmak için borçlanarak bilgisayar ve kitaplık aldın. Toplam borcun 10 bin lira. 10 bin liradan 3 bini ödedin ama kalan 7 bin lirayı ödemeyecek olursan aleyhine ilamsız icra başlatılır. Büroya geldiklerinde 2. Bende dayanarak haczedilemez diyemezsin. Bu sebepten mal haczedilebilir hale gelir. ÖRNEK: Ben evlenmek için mobilyacıdan normal standartlarda mobilya aldım 30 bin liralık. 10 bin lirasını ödedim 20 bin lirasını ödemediğim için takip başlatıldı haciz aşamasına gelindi. Ana kural olarak haczedilemez (82/1-3). Ama 82/2 gereğince borç bu eşya bedelinden doğduğu için bu eşyalar haczedilebilir hale gelir. ÖRNEK: senden borç alarak inek satın almış birisinin o ineğini 7. Bende girmeden haczedebilirsin. ÖRNEK:  Haline münasip evin bedelini ödemeyecek olursa haczedilemez iddiası dinlenmez.

82/3 Birinci fıkranın (2), (4), (7) ve (12) numaralı bentlerinde sayılan malların kıymetinin fazla olması durumunda, bedelinden haline münasip bir kısmı, ihtiyacını karşılayabilmesi amacıyla borçluya bırakılmak üzere haczedilerek satılır.

82/4 İcra memuru, haczi talep edilen mal veya hakların haczinin caiz olup olmadığını değerlendirir ve talebin kabulüne veya reddine karar verir. à İcra müdürünün kararlarına karşı şikayet yoluna başvurulabilir. Kural olarak somut olaya uygun olmamasından dolayı şikayet süresi 7 gün olacaktır (İİK 16/1). Kamu düzenine aykırılık söz konusu olacaksa süresiz şikayet durumu gündeme gelir. Şikayet süresi öğrenildiği tarihten işlemeye başlar. Davetiye gönderilmesine gerek olmayan bir haciz söz konusuysa haczin yapıldığı tarih öğrenilme tarihi olur. ÖRNEK: 9 Aralık’ta haciz işlemi yapıldı borçlu da işteydi şikayet için son gün 16 Aralık olur. Eşi yoktu kapıyı çilingirle açtırdılar ve haciz işlemini yaptılar dolayısıyla borçluya haciz işlemi 12 Aralık 2020 tarihinde davetiye gönderildi. Borçlu da 14 Aralık’ta gidip icra dairesinde nelerin haczedildiğini inceledi. Şikayet süresi inceleme tarihinden başlayacağı için 21 Aralıkta sona erer. Borçlu gidip incelememiş olsaydı davetiyenin gönderilmesinden 3 gün sonra şikayet süresi işlemeye başlardı ve şikayet için son gün 23 Aralık olacaktı.

*** Normalde ibadete mahsus şeylerin haczedilememesi gerekir ama 30 tane kehribar tespih varsa ya da boncukları sedeften yapılmışsa bunlar haczedilebilir. Pırlantadan evlilik yüzüğü de haczedilebilir ama adamın borcu için gittiysen de kadın istihkak iddiasında bulunabilir. İcra mahkemesine gidilir istihkakta.

Kısmen haczi caiz olan şeyler: Madde 83 – Maaşlar, tahsisat ve her nevi ücretler, intifa hakları ve hasılatı, ilama müstenit olmayan nafakalar, tekaüt maaşları, sigortalar veya tekaüt sandıkları tarafından tahsis edilen iratlar, borçlu ve ailesinin geçinmeleri için icra memurunca lüzumlu olarak takdir edilen miktar tenzil edildikten sonra haczolunabilir. Örnek olarak Şeyma Subaşı, Acun’dan 125 bin nafaka aldı, Şeyma’nın işlettiği bebekteki kafenin aylık kirası 90 bin lira. Şeyma borcunu ödemedi dükkan sahibi takip başlattı, haciz kesinleşti Şeyma’nın nafaka alacağı üzerine haciz koyduramaz. Çünkü nafakası ilama dayalı bir nafaka.

83/2 Ancak haczolunacak miktar bunların dörtte birinden az olamaz. Birden fazla haciz var ise sıraya konur. Sırada önde olan haczin kesintisi bitmedikçe sonraki haciz için kesintiye geçilemez. Maaş veya ücret haczi söz konusuysa en az dörtte birini haczedebilirsin. Kural olarak icra müdürü takdir eder. Problem olursa şikayet yoluna başvurabilirsin.

Önceden yapılan anlaşmalar: Madde 83/a –  82 ve 83 üncü maddelerde yazılı mal ve hakların haczolunabileceğine dair önceden yapılan anlaşmalar muteber değildir à geçersizdir. Bunların haczedebileceğine dair önceden feragat edemezsin. En geç haciz sırasında yapabilirsin. Bunu da açıkça yapmana gerek yok haczedilemeyecek bir malın haczedilirse sen de süresi içinde şikayet yoluna başvurmayacak olursan zımnen haczedilmezlikten feragat etmiş olursun.

*** Emekli maaşına haciz konulamaz. Ama kişi çalışırken maaşına haciz konulmuşsa, emekli olduktan sonra da haciz devam eder. Bankalar emeklilere kredi verirken emekli maaşına haciz konulabilir yazar böyle bir beyan geçersizdir. Çünkü kişi önceden feragat etmiştir (İİK 83/a).

*** Şikayet süresi takibi durdurmaz dolayısıyla alacaklı hacizli malların satılmasını talep edebilir. Borçlu ancak ihtiyati tedbir ile takibi durdurabilir.

Av. Özge Altun

Telefon: 0 530 910 84 11

Adres: Yener Ulusoy Bulvarı No: 19  Yunus Emre Apt. Kat 3 Daire 24 Muratpaşa/Antalya