Velayet hakkı, Velayet Nasıl Alınır?

Antalya Barosundan Av.  Özge Altun sıklıkla gündeme gelen velayet konusunu değerlendirdi. Özellikle aile birliği sona eren boşanma aşamasında olan eşler için velayet konusu gündemi çok meşgul etmektedir.

VELAYET NEDİR?

Velayet, küçük veya ergin kısıtlıların gerek kendilerine ve gerekse mallarına özen gösterilmesi ve onların temsil edilebilmesi için kanunen ana ve babaya yüklenen yükümlülükleri ve verilen yetki ile hakları ifade eder. Velayet ana ve babaya eşit olarak verilmiştir. Ancak ana veya babadan birisinin ölmesi veya gaipliğine karar verilmesi durumunda velayet hakkı diğer tarafça tek başına kullanılabilir. Ergin olmayan çocuk, ana ve babasının velayeti altındadır. Yasal sebep olmadıkça velayet hakkı ana ve babadan alınamaz. Hâkim vasi atanmasına gerek görmedikçe, kısıtlanan ergin çocuklar da ana ve babanın velayeti altında kalırlar (TMK. m. 335). Ancak kısıtlının velayet altına konmasında kural olarak velayet hakkı ana-babadan sadece birine verilir. Ayrıca velinin kısıtlıyı terbiye ve tedip etme hakkı da bulunmamaktadır. Evlilik devam ettiği sürece ana ve baba velayeti birlikte kullanırlar. Ortak hayata son verilmiş veya ayrılık hali gerçekleşmişse hâkim, velayeti eşlerden birine verebilir. Velayet, ana ve babadan birinin ölümü halinde sağ kalana, boşanmada ise çocuk kendisine bırakılan tarafa aittir. Ana ve baba evli değilse kural olarak velayet anaya aittir. Ana küçük, kısıtlı veya ölmüş ya da velayet kendisinden alınmışsa hâkim, çocuğun menfaatine göre, vasi atar veya velayeti babaya verir.

Eşler, ergin olmayan üvey çocuklarına da özen ve ilgi göstermekle yükümlüdürler. Kendi çocuğu üzerinde velayeti kullanan eşe diğer eş uygun bir şekilde yardımcı olur; durum ve koşullar zorunlu kıldığı ölçüde çocuğun ihtiyaçları için onu temsil eder (TMK. m. 338).

Velayet Hakkının Kapsamı

Ana ve baba, çocuğun bakım ve eğitimi konusunda, doğrudan çocuğun menfaatini göz önünde tutarak gerekli kararları alır ve uygularlar. Çocuk, ana ve babasının sözünü dinlemekle yükümlüdür. Ana ve baba, olgunluğu ölçüsünde çocuğa hayatını düzenleme olanağı tanırlar; önemli konularda olabildiğince onun düşüncesini göz önünde tutarlar. Çocuk, ana ve babasının rızası dışında evi terk edemez ve yasal sebep olmaksızın onlardan alınamaz. Çocuğun adını ana ve babası koyar. Ana ve baba, çocuğu olanaklarına göre eğitirler ve onun bedensel, zihinsel, ruhsal, ahlaki ve toplumsal gelişimini sağlar ve korurlar. Ana ve baba çocuğa, özellikle bedensel ve zihinsel özürlü olanlara, yetenek ve eğilimlerine uygun düşecek ölçüde, genel ve mesleki bir eğitim sağlarlar. Çocuk erginliğe eriştikten sonra her halde dinini seçmekte özgürdür. Ana ve baba, velayetleri çerçevesinde üçüncü kişilere karşı çocuklarının yasal temsilcisidirler. İyiniyetli üçüncü kişiler, eşlerden her birinin diğerinin rızasıyla işlem yaptığını varsayabilirler. Vesayet makamlarının iznine bağlı hususlar dışında kısıtlıların temsiline ilişkin hükümler velayetteki temsilde de uygulanmaktadır.Velayette amaç çocuğun çıkarının korunmasıdır. Bu nedenle velayetin sınırını çocuğun çıkarı belirler. Çocuğun yetiştirilmesi ve eğitiminin sağlanması bakımından ana babanın görevlerini yerine getirememesi halinde, çocuğun korunması amacıyla hakim gereken önlemleri alacaktır. Bu durumda hâkim çocuğu başka bir aile yanına yerleştirebileceği, gibi çocuğun bir kuruma yerleştirilmesine de karar verebilir.

Velayet Hakkının Kaldırılması

Medeni Kanunun madde 348’e göre, çocuğun korunmasına ilişkin diğer önlemlerden sonuç alınamaz ya da bu önlemlerin yetersiz olacağı önceden anlaşılırsa, hakim aşağıdaki hallerde velayetin kaldırılmasına karar verebilir: a) Ana ve babanın deneyimsizliği, hastalığı, özürlü olması, başka bir yerde bulunması veya benzeri sebeplerden biriyle velayet görevini gereği gibi yerine getirememesi, b) Ana ve babanın çocuğa yeterli ilgiyi göstermemesi veya ona karşı yükümlülüklerini ağır biçimde savsaklaması. Velayet ana ve babanın her ikisinden birden kaldırılırsa çocuğa bir vasi atanır. Kararda aksi belirtilmedikçe, velayetin kaldırılması mevcut ve doğacak bütün çocukları kapsar. Velayetin kaldırılması halinde de ana-babanın bakım yükümlülüğü devam eder, ana-babanın ödeme gücünün olmadığı hallerde masraflar Devlet tarafından karşılanacaktır.

Av. Özge Altun

Telefon: 0 530 910 84 11

Adres: Yener Ulusoy Bulvarı No: 19  Yunus Emre Apt. Kat 3 Daire 24 Muratpaşa/Antalya